Hoe staat het met de integriteit van het Nederlandse verkiezingssysteem?

Dit jaar zullen de verkiezingen in Nederland anders verlopen dan voorgaande verkiezingen. De toegang tot het stemlokaal kan je ontzegd worden als je minder dan of gelijk aan 1,49 meter afstand van iemand in de rij staat of als je geen mondneusmasker draagt zonder dat je kan aantonen dat je onder de gestelde uitzonderingen valt. Dit natuurlijk ´ten einde besmetting met of overdracht van het coronavirus te voorkomen’. Naast dat je tegenwoordig geen leven meer mag hebben als je je naar een andere afweging van nut en noodzaak gedraagt, heb je dus blijkbaar ook niet het recht om zelf te stemmen.

Naast deze inbreuk op de democratie (waarin iedereen zelf zou moeten kunnen stemmen), is er voor 70-plussers een mogelijkheid gekomen om per post te stemmen. Dit is een grote verandering en het zal u niet ontgaan zijn dat briefstemmen in de VS heeft geleid tot grote onenigheid over de verkiezingsuitslag. Joe Biden zei kort na de verkiezingen ´every vote must be counted´ en Trump voegde daar nog ´every legal vote´ aan toe. Beide heren hebben daar natuurlijk gelijk in. We mogen geen stemmen vergeten te tellen en tegelijk moeten er ook eisen gesteld worden aan de uitgebrachte stemmen om de integriteit van de verkiezing te verzekeren.

Het is daarom, dat bij het briefstemmen een verklaring ondertekend dient te worden, om te verzekeren dat de kiesgerechtigde het stembiljet persoonlijk heeft ingevuld. Kajsa Ollongren laat opmerkelijk genoeg weten dat briefstemmen zonder ondertekening net zo geldig zijn. In de door haar opgestelde tijdelijke wet verkiezingen covid-19 (die deze verkiezingen van kracht zal zijn) staat een ondertekende verklaring niet genoemd als voorwaarde om het per post binnengekomen stembiljet ter telling mee te nemen. Ga er dus maar vanuit dat deze verklaring geen werkelijke functie verricht.

Iedereen zal het erover eens zijn dat een stembiljet persoonlijk ingevuld dient te worden en dat eenieder die andermans stempas weet te bemachtigen, deze niet mag kunnen benutten. Daarom is het goed dat er regels zijn. Als we die regels niet naleven komen we in dezelfde situatie als de VS en kunnen we het nog lang hebben over de integriteit van de gehouden verkiezingen. Daarvoor hoeft geen fraude plaats te vinden. Het is onvermijdelijk dat hierover gespeculeerd gaat worden. Iedereen kan op deze manier namelijk de stem van zijn of haar vergeetachtige opa of oma uitbrengen.

Er valt weinig aan de uitspraak van Ollongren te snappen. Waarom moet ze benadrukken dat een briefstem zonder handtekening, gewoon als geldig gezien wordt? Ze had ons ook kunnen oproepen om het zetten van de handtekening niet te vergeten. Dat klinkt toch logischer?

En dan is er nog meer onduidelijk wat betreft het post stemmen. Het is namelijk zo dat het briefstembiljet in een aparte envelop opgestuurd dient te worden. Zo kan men bij het stembureau de stempas controleren zonder te zien wat er op het stembiljet is ingevuld. Dit garandeert de privacy van de kiezer, maar biedt ook bescherming tegen fraude. Of stembiljetten goed- of afgekeurd worden, kan dan namelijk niet beïnvloed worden door de stem die is uitgebracht. Ook dat is een regel waar kiezers zich volgens Ollongren en haar tijdelijke wet verkiezingen niet aan hoeven te houden.

Nog verwarrender is het dat in de ministeriële regeling ter aanvulling op de tijdelijke wet verkiezingen, een handleiding verschijnt waarin juist nadrukkelijk staat dat het briefstembiljet wel in de envelop moet zitten, omdat anders de stem niet geteld zou worden. Hoe zit het nou?