Opinie: Zwaar besmet: het nemen van je verantwoordelijkheid

Naast alle mensen die besmet zijn geraakt met één of ander virus, is er ook een uitdrukking die zwaar besmet is geraakt, namelijk: “het nemen van je verantwoordelijkheid”. Tot vervelends toe worden wij door leiding-gevenden, politici en bestuurders erop gewezen onze verantwoordelijkheid te nemen. De uitdrukking is ondertussen verworden tot een ordinair manipulatiemiddel dat naar believen in de strijd wordt gegooid om een ander daar te krijgen waar men de ander wil hebben. En als alle pogingen daartoe hun uitwerking missen, dan wordt de persoon in kwestie uitermate ernstig toegesproken en het ultieme verbale mes op zijn keel gezet door de retorische vraag: “Je gaat daarmee wel je verantwoordelijkheid uit de weg, besef je dat?!”

Mocht het onverhoopt stil blijven en het besef niet doordringen, dan is de kans groot dat van de zijde van de spreker een monoloog ontbrandt, waarin hij met gepaste trots vermeldt dat hij zelf nooit en te nimmer is weggelopen voor zijn verantwoordelijkheden, hoe zwaar deze ook waren.

Voor mij heeft de uitdrukking “je verantwoordelijkheid nemen” altijd heel onprettig geklonken en ik zal beslist niet de enige daarin zijn. Ze heeft iets opgelegds, iets waar weinig tegenin te brengen is, iets afstandelijks, iets kils, iets mentaals, iets waar het hart in ieder geval niet bij betrokken is. En het bizarre is dat menigeen in het nemen van zijn of haar maatschappelijke verantwoordelijkheid naar zichzelf toe vaak hoogst onverantwoord bezig is. Talrijk zijn degenen die zichzelf onmenselijk hoge eisen opleggen, gebukt gaan onder schuldgevoelens, zichzelf niet goed genoeg vinden, ziek en overspannen worden, slapeloze nachten hebben, door hun rug gaan, uitgeschakeld worden door een burnout en/of antidepressiva slikken. Maar godzijdank, zo roepen zij vanuit hun ziekbed: “Niemand kan zeggen dat ik m’n verantwoordelijkheid uit de weg ben gegaan.”

Welnu, die zijn ze – zonder het te beseffen – op alle mogelijke manieren wél uit de weg gegaan. Als we uitgaan van het Engelse begrip responsability, dan werpt dit een geheel nieuw en bevrijdend licht op het woord verantwoordelijkheid: het is het vermogen (the ability) om te antwoorden (to respond). Om te kunnen antwoorden hebben we echter een vraag nodig. Is die eenmaal gesteld, dan is het aan ons om de tijd, de ruimte en de vrijheid te nemen om na te gaan wat wij zelf hierin willen zonder onszelf geweld aan te doen. Dát is onze ware verantwoordelijkheid. Uiteindelijk is het nemen van je verantwoordelijkheid een interne aangelegenheid, maar niet alleen door de vragen die van buitenaf worden gesteld. Het omvat ook het vermogen jezelf vragen te stellen en die in alle eerlijkheid te beantwoorden. Vragen als: Wat doet mij werkelijk goed, wat heb ik écht nodig, wat geeft mij voldoening, wat is in mijn hart voelbaar, wat komt mijn geestelijk welzijn ten goede en wat werkt daarin ondermijnend? Vanuit al deze aan jezelf gestelde vragen komen antwoorden omhoog, antwoorden die vragen om het maken van nieuwe keuzes. Zolang je niet bereid bent te antwoorden op deze vragen, ga jij je eigen verantwoordelijkheid uit de weg, ga je onverantwoord met jezelf om. Je neemt je verantwoordelijkheid pas werkelijk serieus als jij gehoor geeft aan wat in jouw eigen hart voelbaar is, als jij de vragen van je eigen hart met liefde en in alle oprechtheid wilt beantwoorden.

Reinhart